Mail server چیست؛ انواع میل سرور و نحوه کار آنها
میل سرور (Mail Server) به سامانه یا برنامهای اشاره دارد که برای مدیریت پیامها روی شبکه از آن استفاده میشود. به بیان دقیقتر، این سامانه ایمیلها را ارسال، دریافت و مدیریت میکند. هنگامی که ایمیلی ارسال میکنید، ایمیل شما از سرورهای مختلفی عبور میکند تا به مقصد برسد. این فرایند به اندازهای سریع اتفاق میافتد که شما هیچ چیز متوجه نمیشوید و تصور میکنید ایمیل به همان شکلی که مشاهده میکنید برای مقصد ارسال شده است، در حالی که در پشت صحنه اتفاقات زیادی رخ میدهد تا ایمیل به درستی به مقصد تحویل داده شود. در این مطلب بهطور اجمالی، با میلسرور و انواع آنها آشنا میشویم.
فهرست محتوا
ایمیل چیست و چگونه کار میکند؟
واژه Email از ترکیب دو کلمه Electronic و mail به معنای پست الکترونیک ساخته شده است. تاریخچه ایمیل به دهه 70 میلادی باز میگردد که فردی بهنام روی تاملینسون راهکاری برای ارسال پیام از طریق اینترنت و یک کامپیوتر منفرد ابداع کرد. او با استفاده از کاراکتر @ نام گیرنده ایمیل را مشخص میکرد. در اصطلاح تخصصی، ایمیل به فضایی در اینترنت اشاره دارد که برای نگهداری ایمیلهای کاربران استفاده میشود و مسئولیت مدیریت آن (ایمیلها) بر عهده فردی است که فضای ایمیل در اختیارش قرار دارد. تمام چیزی که برای کار با e-mail و استفاده از ایمیل نیاز دارید، یک سرویسدهنده ایمیل است که اجازه میدهد سرویسگیرندهها به یکدیگر متصل شوند.
این سرویسدهنده باید سرور یا سرورهایی داشته باشد که وظیفه پاسخگویی به کلاینتها را داشته باشد. هنگامی که قصد تعامل با یک برنامه ایمیل را دارید، ابتدا باید یک حساب کاربری در میلسروری که قصد استفاده از خدمات آنرا دارید ایجاد کنید. در این حالت، میلسرور به شکل ناپیدا دو قابلیت incoming و outgoing در اختیارتان قرار میدهد. هنگامی که ملزومات فوق را آماده کرده باشید در ادامه ایمیلی که قصد ارسال آنرا خواهید داشت بر مبنای چهار مرحله زیر ارسال میشود:
اولین مرحله اتصال به سرور SMTP: هنگامی که قصد ارسال ایمیل از طریق ارایهدهندگان خدماتی مثل جیمیل، یاهو، Exchange، Office 365 و Zimbra را دارید، سرورتان ابتدا به سرور SMTP متصل میشود. این سرور به دامنه شما وصل میشود و آدرس خاصی مثل smtp.gatefy.com یا smtp.example.com خواهد داشت. در این مرحله سرویس ایمیلی که از آن استفاده میکنید اطلاعات مهمی درباره آدرس ایمیل، محتوای ایمیل و ایمیل آدرس گیرنده را به سرور SMTP میدهد.
دومین مرحله، پردازش دامنه دریافت کننده ایمیل: سرور SMTP آدرس دریافتکننده ایمیل را پردازش میکند. نام دامنه دقیقا بعد از کاراکتر @ در آدرس ایمیل ظاهر میشود. این دامنه ممکن است درون شبکه محلی قرار داشته باشد و به شکل مستقیم برای سرور IMAP یا POP3 ارسال شود (مثل ارسال ایمیلی از تیم بازرگانی برای واحد فروش) یا ممکن است متعلق به دامنهای باشد که ارتباطی به دامنه محلی ندارد. در این حالت اگر پیام برای فردی در شرکت دیگری ارسال شود، سرور SMTP با ایمیل سرور آن شرکت ارتباط برقرار کند.
مرحله سوم، بررسی IP دریافتکننده آدرس: در مرحله بعد، سرور SMTP باید به سامانه نام دامنه (DNS) متصل شود تا سرور گیرنده را پیدا کند. برای این منظور سامانه نام دامنه فرآیند ترجمه آدرسها را انجام میدهد و میتواند دامنه گیرنده را به آدرس آیپی متناظر تبدیل کند. این آدرس آیپی یکتا، سرور یا سیستم متصل به اینترنت را مشخص میکند. SMTP برای پیدا کردن محل دریافتکننده سرور به این آدرس آیپی نیاز دارد و پس از شناسایی آن پیام را برای سرور گیرنده ارسال میکند.
پیشنهاد مطالعه: دی ان اس چیست
مرحله چهارم، دریافت ایمیل: هنگامی که ایمیلی ارسال میکنید، این احتمال وجود دارد که ایمیلتان برای چند سرور SMTP غیرمرتبط ارسال شود تا در نهایت به سرور SMTP گیرنده برسد، به همین دلیل است که گاهی اوقات هنگامی که ایمیلی ارسال میکنید با تاخیر به دریافتکننده میرسد. هنگامی که سرور موردنظر پیدا شد، ایمیل به شکل مستقیم به سرور IMAP یا POP3 ارسال میشود. در ادامه سرویسدهنده ایمیل را بررسی میکند که هرزنامه یا آلوده به بدافزار نباشد و اگر همه چیز درست بود، آنرا به صندوق پستی کاربر هدایت میکند.
در این حالت، کاربر میتواند ایمیل را در برنامه کلاینتی که از آن استفاده میکند مشاهده کند. اگر اختلالی در این زمینه وجود داشته باشد، ایمیل در صف قرار میگیرد. اگر سرویسگیرنده با مشکلی روبرو شده باشد، بهطور مثال سرور در دسترس نباشد یا آدرس ایمیل پاک شده باشد، سرویس ایمیلی که از آن استفاده میکنید پیغامی مبنی بر برگشتخوردن ایمیل نشان میدهد و دلایل را برای شما شرح میدهد.
میل سرور سازمانی
میل سرور سازمانی (Enterprise Mail Server) یک سرویس ارائه دهنده ایمیل مورد استفاده توسط سازمانها و شرکتها است. این سرویس عموما بر روی سرورهای داخلی سازمان نصب و پیکربندی میشود و به کاربران درون سازمانی امکان ارسال، دریافت و مدیریت ایمیلها را فراهم میکند.
میل سرور سازمانی عموما از پروتکلهای استاندارد ایمیل مانند POP3 سرنام (Post Office Protocol version 3)، IMAP سرنام (Internet Message Access Protocol) و SMTP سرنام (Simple Mail Transfer Protocol) برای مدیریت ارسال و دریافت ایمیلها استفاده میکند.
با استفاده از میل سرور سازمانی، سازمان میتواند دامنههای ایمیل خاص خود را تعریف کند و به کاربران درون سازمانی ایمیلهای با نشانی دامنه خود (مانند [email protected]) ارائه دهد. همچنین از ویژگیهای امنیتی مانند امضای دیجیتالی و رمزنگاری برای حفاظت از ارتباطات ایمیلی استفاده میکند. با استفاده از میل سرور سازمانی، سازمان قادر است قوانین و سیاستهای خاصی را برای مدیریت ایمیلها و فیلتر کردن اسپمها و ویروسها تعیین کند. همچنین، قابلیتهای مدیریت کاربران، اشتراک پوشهها، تقویمها و مخازن اطلاعاتی نیز معمولا در میل سرور سازمانی در دسترس قرار میگیرد.
میل سرور سازمانی میتواند به صورت محلی (On-Premises) و درون سازمانی نصب شده باشد، یا از طریق سرویسهای ابری مانند Microsoft Exchange Online، Google Workspace، IBM Notes و Zimbra ارائه شود.
دقت کنید که این توضیحات به عنوان یک معماری عمومی میل سرور سازمانی باید در نظر گرفته شود، بنابراین نحوه پیکربندی و عملکرد دقیق ممکن است بسته به سازمان و نرمافزارهای مورد استفاده متفاوت باشد.
یکی از ویژگیهای کلیدی میل سرور سازمانی قابلیت همکاری با سرویسهای دیگر است. این قابلیت همکاری میتواند از طریق پروتکلها و استانداردهای مشترک ایمیل و سرویسهای دیگر فراهم شود. چند نمونه از قابلیتهای همکاری میل سرور سازمانی به شرح زیر هستند:
اتصال به سرویسهای ابری: بسیاری از میل سرورهای سازمانی امروزی امکان اتصال و همکاری با سرویسهای ابری را فراهم میکنند. به عنوان مثال، میل سرور سازمانی میتواند به سرویسهای ابری مانند Microsoft 365، Google Workspace و Amazon WorkMail متصل شود و ایمیلها، تقویمها و مخازن اطلاعاتی را با این سرویسها همگام سازی کند.
اتصال به سرویسهای همکاری گروهی: برخی از میل سرورهای سازمانی امکانات همکاری گروهی را فراهم میکنند تا اعضای یک سازمان بتوانند با هم ایمیلها، تقویمها و فایلها را به اشتراک بگذارند. این امکان میتواند از طریق پروتکلهای استاندارد مانند CalDAV (برای تقویمها) و CardDAV (برای دفترچه تلفن) فراهم شود.
اتصال به سرویسهای مدیریت کار: برخی از میل سرورهای سازمانی ارتباط مستقیم با سرویسهای مدیریت کار مانند Microsoft Teams، Slack و Asana را فراهم میکنند. این اتصالات میتوانند امکان ایجاد و مدیریت وظایف، هماهنگی تیمی و ارتباطات داخلی را تسهیل کنند.
اتصال به سرویسهای امنیتی: میل سرورهای سازمانی میتوانند با سرویسهای امنیتی مانند سیستمهای ضد ویروس، فیلتر اسپم و رمزنگاری ایمیل تعامل داشته باشند. این امکانات امنیتی به سرورهای ایمیل کمک میکنند تا بتواند از خود در برابر تهدیدات امنیتی محافظت کنند و ایمیلهای بدافزاری را فیلتر کنند.
انواع میل سرورها
میل سرورها بسته به متن و محتوا به گروههای مختلفی تقسیم میشوند، با اینحال، به لحاظ کلی میل سرورها به دو گروه Outgoing Mail Server و Incoming Mail Server تقسیم میشوند که زیرمجموعههای خاص خود را دارند. بهطور کلی، از مهمترین میلسرورهای رایج به موارد زیر باید اشاره کرد:
Incoming Mail Server چیست؟
هنگامی که نامهای ارسال میشود، قبل از آنکه به دست دریافتکننده برسد باید در مکانی ذخیرهسازی شود. سروری که این نامه را ذخیره کرده و سپس به صندوق ورودی شما ارسال میکند، سرور ایمیل ورودی (Incoming mail server) نامیده میشود. علاوه بر این، سرور ایمیل ورودی بهنامهای سرور POP ، POP3 یا IMAP نیز شناخته شود. تفاوت POP3 و IMAP در این است که IMAP پیامها را روی سرور ذخیره میکند، در حالی که POP3 پیامها را روی دستگاه کاربر (کامپیوتر یا گوشی هوشمند) ذخیره میکند. بهطور کلی، IMAP نیازمند تنظیمات پیچیدهتری نسبت به POP3 است، اما در مقابل انعطافپذیری خوبی دارد.
میل سرور وبمحور
رایجترین نوعی است که تمام کاربران فضای مجازی با آن آشنا هستند. بیشتر عرضهکنندگان ایمیلهای رایگان سرورهای خود را در قالب میلسرورهای وبمحور در اختیار کاربران قرار میدهند. در این حالت، کاربران میتوانند از طریق مرورگرهای رایج صفحه مربوط به میلسرور را باز کرده به صندوق پستی خود وارد شوند و اقدام به ارسال یا دریافت پیام کنند. اصلیترین ویژگی میل سرورهای این گروه رایگان بودن آنها است.
POP3 چیست؟
POP3 سرنام Post Office Protocol 3 پروتکلی است که برای دریافت و ارسال نامههای الکترونیکی از آن استفاده میشود. هنگامی که پروتکل فوق را روی سرور نصب و پیکربندی میکنید کاربران میتوانند از طریق نرمافزارهای کلاینت که برای دریافت و ارسال ایمیلها طراحی شدهاند به مکاتبه با سایر کاربران بپردازند. بهطور معمول، پروتکل POP3 در لایه کاربرد پروتکل TCP/IP کار میکند و به این شکل به کاربران اجازه میدهد بدون نیاز به مراجعه به سایت سرویسدهنده، ایمیلها را دریافت و ذخیرهسازی کنند.
برای دریافت ایمیلهای PoP3 باید به شکل محلی یک نرمافزار کلاینت داشته باشید تا بتوانید ایمیلها را دریافت کنید. از نرمافزارهای مطرح در این زمینه میتوان به مایکروسافت آتلوک و Mozilla Thunderbird اشاره کرد. در شرایط عادی هنگامی که ایمیلی مبتنی بر پروتکل POP3 دریافت میکنید، ایمیل از روی سرور پاک میشود.
پیشنهاد مطالعه: انواع پروتکل
ایمیل سرورهای POP3
سرورهایی که از پروتکل POP3 سرنام Post Office Protocol 3 برای ارسال ایمیل استفاده میکنند و غالبا توسط شرکتهای ارایهدهنده خدمات اینترنتی استفاده میشوند بهنام میلسرورهای pop3 شناخته میشوند. این میل سرورها حسابهای ایمیلی را به همراه سرویس اینترنت در اختیار متقاضیان قرار میدهند. ایمیل سرورهای POP3 پیامهای ایمیل دریافتی را در یک سرور از راه دور ذخیره میکنند تا کاربر بتواند از طریق یک نرمافزار سرویسگیرنده ایمیل نامههای الکترونیکی را باز و مشاهده کند.
در این حالت، پیامها از سرور بازیابی شده، به کامپیوتر کاربر انتقال پیدا کرده و از سرور حذف میشوند تا فضای خالی برای پیامهای بعدی فراهم شود. یکی از مهمترین نرمافزارهایی که برای کار با این پروتکل بهشکل رایگان در دسترس کاربران قرار دارد آتلوک مایکروسافت است.
Mail service چیست؟
یکی از مفاهیم مرتبط با میل سرورها، میل سرویس (Mail Service) است. میل سرویس به خدمات ایمیلی و پست الکترونیکی اشاره دارد که توسط شرکت ارایهدهنده ایمیل عرضه میشود و شامل ویژگیهای مشترکی است که برای ارسال و دریافت ایمیل بدون خطا، پشتیبانی از وبمیل و دریافت ایمیلها در نرمافزارهای کلاینتی مثل آتلوک استفاده میشود. میل سرویسها سعی میکنند ویژگیهای کاربرمحوری را برای مدیریت فهرست ایمیلها و نظارت بر ایمیلها ارایه کنند. سازمانها میتوانند از طریق میل سرویس فرآیند ایمیل مارکتینگ را پیادهسازی کنند.
پیشنهاد مطالعه: قابلیت های Smart Array
ایمیل سرورهای IMAP
این گروه از میلسرورها از پروتکل دسترسی به پیام اینترنت (IMAP) سرنام Internet Message Access Protocol به عنوان جایگزینی برای میلسرورهای POP3 استفاده میکنند. این میلسرورها بیشتر توسط کسبوکارها استفاده میشود و به دلیل سهولت در استفاده و کاربری ساده مورد توجه سازمانها قرار دارد. بزرگترین مزیت میلسرورهای IMAP این است که به کاربران اجازه میدهند ایمیلها را قبل از انتقال از ایمیل سرور به کامپیوتر، سازماندهی کرده، پیشنمایشی از ایمیلها را مشاهده کرده و آنها را حذف کنند. میلسرور IMAP یک نسخه پشتیبان از ایمیلها را روی سرور نگه میدارد که کاربر میتواند در صورت لزوم آنها را حذف کند.
ایمیل سرورهای SMTP
سادهترین و پایهایترین میل سروری است که امروزه به شکل گستردهای آنرا مشاهده میکنید و به دلیل ساده بودن در بیشتر برنامههای وب از آن استفاده میشود. سرورهای مبتنی بر پروتکل انتقال ایمیل ساده (SMTP) سرنام Simple Mail Transfer Protocol در تعامل با میل سرورهای POP3 و IMAP کار میکنند.
خرید SMTP Server
بهطور معمول، هنگامی که قصد استفاده از خدمات ایمیلی در مقیاس سازمانی دارید دو گزینه در اختیارتان قرار دارد. گزینه اول راهاندازی میلسرور از طریق نرمافزارهایی مثل Exchange Server است که مزایا و معایب خاص خود را دارد و گزینه دوم خرید یا به عبارت دقیقتر اجاره کردن خدمات میزبانی هاست ایمیل از شرکتهای معتبر است. با استفاده از هاست ایمیل اطمینان حاصل خواهید کرد که ارتباطات پست الکترونیک پایدار و ایمن و در دسترسی خواهید داشت.
از مهمترین نکاتی که باید در این زمینه به آنها دقت کنید به موارد زیر باید اشاره کرد: سطح RAID که هارددیسک سرور از آن استفاده میکند که گزینه ایدهآل RAID-10 است، میزان ترافیک ماهانه، نوع کنترل پنلی که برای مدیریت در اختیار دارید، گواهی SSL، نوع دامنه، میزبانی تعداد سایتها، پشتیبانی از تعداد کاربران، دسترسی Webmail، دسترسی آتلوک، پشتیبانی از پروتکلهای SMTP/POP/IMAP ، قابلیت فوروارد ایمیل، پاسخگویی خودکار، آدرس آیپی اختصاصی و میزان فضای ذخیرهسازی که در اختیار خواهید داشت.
میل سرور Microsoft Exchange
یکی از مهمترین و پر استفادهترین میلسرورهای سازمانی است که توسط مایکروسافت طراحی شده و تقریبا بیشتر شرکتهای بزرگ ایرانی به شکل داخلی برای مدیریت ایمیلها از آن استفاده میکنند. این میلسرور به منظور ارایه بستری برای پیامرسانی و همکاری طراحی شده است. از ویژگیهای اصلی Exchange Server باید به ایمیل، تقویم، فهرست مخاطبان و مدیریت وظایف اشاره کرد. میلسرور Microsoft Exchange علاوه بر فراهم کردن پشتیبانی از ذخیرهسازی دادهها، بستری برای کاربران تلفن همراه و وبمحور که نیاز به دسترسی از راه دور به دادههای خود دارند فراهم میکند.
ایمیل سرور داخلی
ایمیل سرور داخلی (Internal Mail Server)، سرویسی است که بر روی سرورهای داخلی یک سازمان نصب و پیکربندی میشود و به کاربران درون سازمانی امکان ارسال، دریافت و مدیریت ایمیلها را فراهم میکند. این سرور در نقطه مقابل، ایمیل سرویسهای خارجی مانند Gmail، Outlook.com و Yahoo Mail قرار دارد که توسط سرویسهای ابری یا شرکتهای دیگر ارائه میشوند. با استفاده از ایمیل سرور داخلی، سازمان میتواند نشانیهای ایمیل خاص خود را تعریف کند که پیشتر در مورد آنها صحبت کردیم.
همانگونه که اشاره کردیم، ایمیل سرور داخلی، ارتباطات ایمیلی بین اعضای سازمان درون شبکه داخلی سازمان را امکانپذیر میکند، بدون اینکه برای ارسال و دریافت ایمیل به سرویسهای خارجی نیازی باشد. رویکرد فوق میتواند به لحاظ امنیتی و کنترل بیشتر بر روی ارتباطات ایمیلی در سازمان مفید باشد، زیرا اطلاعات درون سازمانی درون شبکه داخلی نگهداری میشوند. به علاوه، با استفاده از ایمیل سرور داخلی، سازمان آزاد است تا خطمشیهای مختلفی را در ارتباط با مدیریت ایمیلها مورد استفاده قرار دهد به بهترین شکل از حریم خصوصی محافظت کند. علاوه بر این، سازمان قادر است برای جلوگیری از ارسال ایمیلهای ناخواسته (اسپم) و ایمیلهای مخرب (فیشینگ، ویروس و غیره) از سیستمهای فیلترینگ ایمیل استفاده کند.
از مزایای کلیدی ایمیل سرور داخلی باید به کنترل بیشتر بر روی امنیت و حریم خصوصی، انعطافپذیری در پیکربندی سرویس، قابلیت سفارشیسازی و امکانات اضافی محلی مانند تقویمها و دفترچه تلفن سازمانی است. البته، میل سرور با معایبی نیز همراه است. به عنوان مثال، محدودیت در ظرفیت ذخیرهسازی ایمیلها، نیاز به مدیریت و پشتیبانی سرورها و نرمافزارهای مربوطه، وابستگی به زیرساختهای فنی و سرمایهگذاری اولیه برای راهاندازی و پیکربندی اولیه سرورها و غیره از معایب اصلی در این زمینه هستند.
مزایای خرید میل سرور
خرید یک میل سرور (Mail Server) برای سازمان میتواند مزایای زیر را به همراه داشته باشد
کنترل بیشتر: با خرید یک میل سرور، شما کنترل کامل بر روی ایمیلهای داخلی سازمان خود خواهید داشت. شما قادر خواهید بود سیاستها و قوانین مربوط به امنیت و استفاده از ایمیل را بر اساس نیازهای سازمانی خود تعیین کنید و به طور مستقل قادر به اعمال تغییرات و پیکربندیهای مربوطه باشید.
امنیت بیشتر: با استفاده از یک میل سرور داخلی، اطلاعات و ارتباطات ایمیلی درون سازمان درون شبکه داخلی نگهداری میشوند. رویکرد فوق به شما امکان میدهد کنترل دقیقتری بر موارد امنیتی اعمال کنید و کمتر نگران مخاطراتی مثل نفوذهای خارجی یا نشت اطلاعات باشید.
سفارشیسازی: با خرید یک میل سرور، شما میتوانید سرویس را بر اساس نیازهای سازمانی خود سفارشیسازی کنید. میتوانید قوانین و سیاستهای مربوط به فیلترینگ ایمیل، محدودیتهای ذخیرهسازی، پارامترهای امنیتی و دیگر پیکربندیها را به دلخواه تنظیم کنید.
بهرهوری بالا: با استفاده از یک میل سرور داخلی، کاربران درون سازمانی قادر به ارسال و دریافت ایمیلها درون شبکه داخلی سازمان خواهند بود، بدون نیاز به اتصال به سرویسهای خارجی. رویکرد فوق میتواند بهرهوری بالا و کاهش وابستگی به ارتباط اینترنتی را به همراه داشته باشد.
قابلیت همکاری و اشتراکگذاری: با استفاده از یک میل سرور داخلی، کاربران درون سازمانی میتوانند به راحتی ایمیلها، تقویمها، فایلها و سایر اطلاعات را با یکدیگر به اشتراک بگذارند. این قابلیت همکاری و اشتراکگذاری باعث سهولت و کارآیی بیشتر در فرایندهای کاری سازمان میشود.
حفظ حریم خصوصی: با استفاده از یک میل سرور داخلی، اطلاعات و ارتباطات ایمیلی درون سازمان درون شبکه داخلی خواهند بود که نقش مهمی در افزایش حریم خصوصی دارند. این امر اهمیت بیشتری در مواردی مانند ارسال ایمیلهای حساس و اطلاعات محرمانه دارد.
قابلیت انعطافپذیری: با خرید یک میل سرور، شما میتوانید سرویس را به صورت انعطافپذیر مدیریت کنید. میتوانید ظرفیت ذخیره سازی، پهنای باند، تعداد کاربران و سایر منابع را بر اساس نیازهای سازمانی تنظیم کنید و آنها را به راحتی افزایش یا کاهش دهید.
کنترل هزینه: در بلندمدت، استفاده از یک میل سرور داخلی ممکن است به شما کمک کند هزینههای بالقوه مرتبط با استفاده از سرویسهای ابری یا خارجی را کاهش دهید. با سرور داخلی، شما میتوانید هزینههای مربوط به اشتراک ماهیانه یا سالیانه را حذف کنید و در عوض، منابع خود را مدیریت کنید.
با این حال، قبل از خرید یک میل سرور، بهتر است نیازها، منابع، بودجه و استراتژی سازمان را به دقت بررسی کنید و با استفاده از ارزیابی دقیق، تصمیم درستی اتخاذ کنید. همچنین، توجه داشته باشید که نگهداری، مدیریت و پشتیبانی از یک میل سرور نیازمند منابع فنی و مالی است.